Γονείς και έφηβοι: Καυγάδες

Oι σχέση μεταξύ γονιών και εφήβων αναπόφευκτα περιλαμβάνει και καυγάδες. Οι συγκρούσεις έχουν σχέση με τους κανόνες του σπιτιού, τις προσδοκίες γονιών και εφήβων  αλλά μπορεί ακόμα να έχουν σχέση με μια απλή διαφορά γνώμης. Σε αρκετές περιπτώσεις οι συγκρούσεις επιλύονται χωρίς μεγάλα επεισόδια. Σε άλλες περιπτώσεις πάλι, μπορεί να δημιουργηθούν μεγάλα προβλήματα. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό για τους γονείς, σε κάθε σύγκρουση, να έχουν υπόψη τους ότι οι έφηβοι βρίσκονται σε μια αναπτυξιακή φάση με πολλές ιδιαιτερότητες. Στη διάρκεια της ανάπτυξής τους οι έφηβοι έχουν να διαχειριστούν  πολλές  και διαφορετικές αλλαγές  τόσο σωματικές όσο συναισθηματικές και νοητικές.

Η εφηβεία είναι η περίοδος της ζωής κατά την οποία το παιδί  εξελίσσεται σε ενήλικα. Δεν είναι απλά χρόνος, είναι διαδικασία σωματικού και συναισθηματικού  μετασχηματισμού. Ο κύριος εξελικτικός σκοπός τον οποίο εξυπηρετεί η εφηβεία είναι να προετοιμάσει το άτομο να ανεξαρτητοποιηθεί από τους γονείς του  ώστε να μπορέσει  ως ενήλικας  να ζει μία αυτόνομη ζωή.

Οι γονείς που κατανοούν τον αγώνα που δίνουν καθημερινά οι έφηβοι  είναι λιγότερο  πιθανόν  να εκλάβουν την συμπεριφορά των εφήβων προσωπική προσβολή και να τη θεωρήσουν ως αγενή ή απρεπή. Στην περίοδο της  εφηβείας, τα πιο σημαντικά πράγματα  τα οποία μπορούν οι γονείς να προσφέρουν είναι αγάπη, καλούς ακροατές, κατάλληλη ενθάρρυνση της ανεξαρτησίας, ασφαλές καταφύγιο στο σπίτι για επιστροφή, δομές κανόνες και όρια  και προπαντός υπομονή και κατανόηση.

Η εφηβεία είναι η περίοδος της ζωής κατά την οποία το παιδί  εξελίσσεται σε ενήλικα. Δεν είναι απλά χρόνος, είναι διαδικασία σωματικού και συναισθηματικού  μετασχηματισμού. Ο κύριος εξελικτικός σκοπός τον οποίο εξυπηρετεί η εφηβεία είναι να προετοιμάσει το άτομο να ανεξαρτητοποιηθεί από τους γονείς του  ώστε να μπορέσει  ως ενήλικας  να ζει μία αυτόνομη ζωή. Κατά συνέπεια η διαδικασία αυτή είναι απαραίτητη σε κάθε άτομο  και θα πρέπει να  ολοκληρωθεί  με επιτυχία  ώστε το άτομο  να ζήσει επιτυχημένα ως ενήλικας.

Παρόλα αυτά,  η διαδικασία αυτή δεν παύει από το να δημιουργεί στρες  και να επιβαρύνει την οικογένεια. Η διαδικασία κατά την οποία  ο έφηβος τελικά ανεξαρτητοποιείται και αυτονομείται από τους γονείς του  οδηγεί και  σε συμπεριφορές που δυνατόν να παρεξηγήσουν οι γονείς. Έτσι, η αμφισβήτηση της εξουσίας  και των κανόνων  του σπιτιού είναι φυσικό μέρος της διαδικασίας ανεξαρτητοποίησης. Κατά τη διάρκεια της διαδικασίας αυτής ο/η έφηβος πειραματίζεται με αποφάσεις της/του και μαθαίνει να αναλαμβάνει ευθύνη για τις πράξεις του/της. Η μεγάλη ευθύνη των γονιών  είναι να προσφέρουν τις σωστές δομές και στήριξη ώστε αυτή η εξελικτική διαδικασία να ολοκληρωθεί σωστά. Η αυτονόμηση  και ανεξαρτητοποίηση από τους γονείς σηματοδοτεί την επιτυχημένη ολοκλήρωση της εφηβείας  και την έναρξη της ενήλικης ζωής. Αυτός πρέπει είναι ο τελικός σκοπός  τόσο για την/τον έφηβο όσο και για τους γονείς της/του.

Καθώς οι έφηβοι διαπραγματεύονται όλα αυτά στο συναισθηματικό τους κόσμο  το σώμα τους μεγαλώνει και αλλάζει. Οι ταυτόχρονες συναισθηματικές και σωματικές αλλαγές  τους δημιουργούν ανασφάλεια και στρες  για την εξωτερική τους εμφάνιση. Την ίδια στιγμή  πειραματίζονται και μαθαίνουν πώς να αλληλεπιδρούν με άλλους εφήβους και ταυτόχρονα αναζητούν την αποδοχή τους. Η ταυτόχρονη επιδίωξη φαινομενικά συγκρουόμενων στόχων κάνει τη ζωή τους να φαντάζει χαοτική και τους ίδιους  ευερέθιστους και απρόβλεπτους.

Οι έφηβοι δεν μπορούν να επιβιώσουν συναισθηματικά χωρίς την επικοινωνία με τους γονείς τους. Η συμβολή και η στήριξη των γονιών  στη διαδικασία της εφηβείας  είναι πολύ σημαντική  και για αυτό το σκοπό  τα κανάλια επικοινωνίας  γονέων εφήβων θα πρέπει να είναι συνέχεια ανοιχτά.

Οι γονείς θα πρέπει να λαμβάνουν όλα αυτά υπόψη και να δείχνουν κατανόηση  όταν τα έφηβα παιδιά τους  δείχνουν να είναι  μη συνεργάσιμα  ή/και συνεχώς κριτικά απέναντί τους και  κακόκεφα. Παρόλο που τελική αποστολή των εφήβων είναι να ανεξαρτητοποιηθούν από τους γονείς τους κατά τη διαδικασία της εφηβείας, ταυτόχρονα θα πρέπει να γνωρίζουν και να νιώθουν ότι η οικογένειά τους αποτελεί ένα μόνιμο ασφαλές καταφύγιο όταν το χρειαστούν. Οι έφηβοι δεν μπορούν να επιβιώσουν συναισθηματικά χωρίς την επικοινωνία με τους γονείς τους. Η συμβολή και η στήριξη των γονιών  στη διαδικασία της εφηβείας  είναι πολύ σημαντική  και για αυτό το σκοπό  τα κανάλια επικοινωνίας  γονέων εφήβων θα πρέπει να είναι συνέχεια ανοιχτά.

Διατήρηση καναλιών επικοινωνίας

Μερικά πράγματα τα οποία μπορείτε να κάνετε ως γονείς ώστε τα κανάλια επικοινωνίας να διατηρούνται ανοιχτά είναι:

• Να ακούτε προσεκτικά τόσο τα σημαντικά  όσο και τα ασήμαντα πράγματα που έχουν να πουν τα παιδιά σας. Εάν σας θεωρούν καλούς ακροατές  για τα πάντα, είναι πολύ πιο πιθανό σας να μιλούν και για τα σοβαρά ζητήματα που τους απασχολούν.
• Όταν το παιδί μιλάει  να δίνετε την απόλυτη προσοχή σας και να αποφύγετε να κάνετε κάτι άλλο την ίδια στιγμή.
• Εάν δεν μπορείτε να δώσετε την προσοχή σας μία δεδομένη στιγμή εξηγείστε γιατί  και ρωτήστε  εάν μπορείτε να συζητήσετε το θέμα  κάποια άλλη στιγμή.
• Ρωτήστε διευκρινιστικές ερωτήσεις  αλλά με προσοχή ώστε να μη φανεί ότι κρίνετε. Εάν καταλάβετε ότι οι ερωτήσεις σας εκλαμβάνονται ως κριτική  σταματήστε.
• Θεωρείστε αναμενόμενο  ότι το παιδί σας θα αλλάζει τη γνώμη του/της συχνά. Είναι μέρος των δοκιμών της/του για ανεξαρτησία. Αποφύγετε να σχολιάσετε τυχών ασυνέπειες στα λεγόμενά του/της.
• Εκφράστε ενδιαφέρον  και προσφέρετε την ενθάρρυνσή σας  σχετικά με τις δραστηριότητές του/της.
• Ενθαρρύνετε το παιδί σας  να φέρει σπίτι τους φίλους του. Αυτό οικοδομεί την αυτοεκτίμησή του  και σας βοηθά να καταλάβετε καλύτερα  τόσο το παιδί σας  όσο για τις αλληλεπιδράσεις που έχει με τους/τις φίλους/ες του/της.
• Προσπαθήστε να δείξετε ανοιχτοί στη συζήτηση θεμάτων σεξουαλικότητας. Αυτό θα το βοηθήσει  να ξεχωρίσει την κατάλληλη από την ακατάλληλη σεξουαλική συμπεριφορά  και θα μειώσει  την ένταση  σε σχέση με το θέμα.  Οι περισσότεροι γονείς αντιμετωπίζουν δυσκολία  στη συζήτηση  ζητημάτων σεξουαλικότητας με τα παιδιά τους  αλλά εσείς προσπαθήστε  να είστε ανοιχτοί στη συζήτηση και βοηθητικοί.
• Να αναμένετε ότι θα υπάρχει επαναστατική συμπεριφορά. Είναι σημάδι ότι το παιδί σας πειραματίζεται με την ανεξαρτησία του και δεν έχει σχέση μαζί σας. Ίσως να μη σας αρέσει ο τρόπος που ντύνεται,  η μουσική που ακούει ή ακόμα το ακατάστατο δωμάτιο. Θα νιώσετε όμως σίγουρα λιγότερο  ενοχλημένοι εάν γνωρίζετε ότι ο λόγος που συμβαίνουν αυτά  είναι λόγω της εξελικτικής διαδικασίας ανεξαρτητοποίησης και όχι η σκόπιμη αυθάδεια.
• Μην παίρνετε προσωπικά  τις αλλαγές της διάθεσης  την κακοκεφιά  και τον εγωισμό. Αυτά έχουν να κάνουν περισσότερο  με το στρες την διαχείριση της αλλαγής  από παιδί σε ενήλικα  και σχεδόν καθόλου μαζί σας.
• Σκεφτείτε ότι μπορείτε να ανεχτείτε τη συμπεριφορά του παιδιού σας  χωρίς να συμφωνείτε μαζί της και χωρίς κατ ανάγκη να την εγκρίνετε. Δείξετε ότι έχετε όρια ανοχής λόγω κατανόησης. Φυλάξετε την ενέργειά σας  για πραγματικά καταστροφικές συμπεριφορές.
• Αφιερώστε λίγο χρόνο μόνος η μόνη με το παιδί σας.  ρωτήστε το πώς θα πάνε τα πράγματα στη ζωή της και απλά ακούστε. Δεν χρειάζεται να πείτε κάτι εάν δεν σας ζητηθεί ή εάν δεν νιώθετε ότι έχετε κάτι χρήσιμο να πείτε.
• Δώστε ελευθερία αλλά θέστε όρια. Οι έφηβοι δεν είναι παιδιά αλλά ούτε και ενήλικες. Δεν μπορούν να διαχειριστούν την ελευθερία ενός ενήλικα. Από την άλλη, μην τους περιορίζετε όπως τα πιο μικρά παιδιά με την δικαιολογία ότι θέλετε να είστε ίσοι απέναντί τους. Προσφέρετε αρκετή ελευθερία ώστε να να νιώθουν ότι προχωρούν σταδιακά προς την ανεξαρτησία αλλά όχι τόση όση να νιώθουν ανεξέλεγκτοι.
• Να είστε ειλικρινείς όταν οι έφηβοι εκφράζουν ενδιαφέρον για δύσκολα ζητήματα της ζωής (π.χ. ασθένειες προσώπων κ.λ.π.). Οι έφηβοι δεν είναι παιδιά, απεχθάνονται τον υπερπροστατευτισμό, και θα πρέπει να μάθουν, σταδιακά και ελεγχόμενα, και για ζητήματα που απασχολούν τους ενήλικες. Μην προσπαθείτε να τα προστατέψετε από τα πάντα. Το τελευταίο πράγμα που θέλετε είναι να μεγαλώσετε αφελής ενήλικες.
• Εξηγείστε τις αποφάσεις σας. Ακόμα και όταν πρόκειται για κανόνες του σπιτιού, εξηγείστε γιατί τους θέτετε. Μην χρησιμοποιείτε φράσεις όπως “Επειδή έτσι είπα”. Εάν δεν θέλετε, για παράδειγμα, να τους επιτρέψετε να κάνουν κάτι εξαιτίας της ανησυχίας σας για την ασφάλειά τους εξηγείστε τους το αναλυτικά. Δείτε το σαν μια ευκαιρία να τους δείξετε πώς σκέφτονται και κρίνουν οι ενήλικες.
• Αφήστε να κάνουν λάθη. Πάντοτε με προσοχή για την ασφάλειά τους. Είναι μέρος της διαδικασίας διαμόρφωσης της κρίσης τους. Πάντοτε κρίνετε την σοβαρότητα μιας κατάστασης πριν αφήσετε λάθη να γίνουν.
• Αποδεκτείτε ότι θα υπάρξουν στιγμές που θα νιώσετε εκτεθιμένοι στον υπόλοιπο κόσμο από την συμπεριφορά του παιδιού σας και μην υπερβάλλετε. Οι έφηβοι/έφηβες ίσως να φορέσουν ακατάλληλα ρούχα, και θα συμπεριφερθούν με ανωριμότητα σε κάποιες περιπτώσεις. Επιμείνετε στην συμπεριφορά που δημιούργησε το πρόβλημα και μην υπεραντιδράσετε.

Επικοινωνία για διαχείριση συγκρούσεων

Οι σωστές δεξιότητες επικοινωνίας  βοηθούν τους γονείς όσο και τους εφήβους  να διαχειριστούν συγκρούσεις μεταξύ τους εάν προκύψουν. Γι’ αυτό:

Να θυμάστε πάντοτε  ότι κοινός σας σκοπός  είναι να βοηθήσετε το παιδί σας να γίνει με το τέλος της εφηβείας ένας ανεξάρτητος και αυτόνομος ενήλικας όποιος δεν θα χρειάζεται να ζει  κάτω από το δικό σας έλεγχο και προστασία.

• Αποφύγετε τις εκφράσεις  δευτέρου πρόσωπου οι οποίες  μπορεί να εκληφθούν ως κατηγορίες,  παραδείγματος χάρη «πάντα χρησιμοποιείς πολύ άσχημο τρόπο όταν μιλάς».  Προτιμήστε να πείτε  «με στεναχωρεί ο τρόπος που μιλάς» και να χρησιμοποιείτε εκφράσεις που αφορούν το πρόσωπό σας.
• Αποφύγετε  τους χαρακτηρισμούς και τους υποβιβασμούς. Φράσεις όπως  «δεν είσαι καλός μαθητής»  «δεν μπορεί να είσαι παιδί μου» δεν θα επιλύσουν μία σύγκρουση  και δεν θα σας φέρουν πιο κοντά.
• Χρησιμοποιήστε την τεχνική του time-out. Προαποφασίστε μαζί ότι στη διάρκεια ενός καυγά  οποιοδήποτε μέρος  μπορεί να ζητήσει ένα διάλειμμα  και να επιστρέψει ήρεμο για περισσότερη συζήτηση στο θέμα.
• Δείξτε ότι κατανοείτε την άποψη του παιδιού σας.   Δεν είναι το ίδιο και δεν χρειάζεται να συμφωνήσετε  αλλά στέλνει το μήνυμα  ότι θεωρείτε αυτό που λέει σημαντικό και ότι το ακούσατε προσεκτικά. Χρησιμοποιήστε φράσεις όπως  «καταλαβαίνω ότι αυτό που λες είναι ότι…» ή «καταλαβαίνω ότι νιώθεις ότι…».
• Προσέξτε τη γλώσσα του σώματος. Μη δείχνετε ούτε αμυντική ούτε και επιθετική διάθεση. Η αποφυγή του βλέμματος,  το επικριτικό ή απορριπτικό βλέμμα, το δέσιμο των χεριών μπροστά, το ρυθμικό χτύπημα του ποδιού στο πάτωμα  είναι εμπρηστικές συμπεριφορές και κλιμακώνουν την σύγκρουση
• Χρησιμοποιήστε συγκεκριμένη γλώσσα και παραμείνετε στα δεδομένα. Αποφύγετε τις γενικότητες και τους χαρακτηρισμούς. Για παράδειγμα πείτε «σε είδα να καπνίζεις έξω από το σχολείο» αντί για «φαίνεσαι σαν αλήτης όταν καπνίζεις».
• Πείτε τις ανησυχίες σας και εκφράστε τη γνώμη σας αλλά να μην αναμένετε και μην απαιτείτε  το παιδί σας να συμφωνεί πάντα μαζί σας  η να υιοθετεί πάντα τις εισηγήσεις σας.
• Θέστε όρια, κανόνες και ρεαλιστικές συνέπειες πριν από μια σύγκρουση. Προαποφασίστε τα ώστε να είναι ρεαλιστικά, κατάλληλα και μείνετε συνεπείς σε αυτά. Μην επιβάλλετε ξαφνικές τιμωρίες της στιγμής γιατί θυμώσατε. Αφήστε τις φυσικές συνεπειες να υπάρξουν. Εάν ξεχνά το φαγητό του/της για το σχολείο αφήστε για μια μέρα να πεινάσει.
• Να θυμάστε πάντοτε  ότι κοινός σας σκοπός  είναι να βοηθήσετε το παιδί σας να γίνει με το τέλος της εφηβείας ένας ανεξάρτητος και αυτόνομος ενήλικας όποιος δεν θα χρειάζεται να ζει  κάτω από το δικό σας έλεγχο και προστασία.