ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Το στρες είναι μέρος της ζωής και κάθε άνθρωπος μπορεί να αισθάνεται άγχος κατά καιρούς. Λίγο πολύ όλοι οι άνθρωποι συναντούν στη ζωή τους τα συμπτώματα της ανησυχίας, της νευρικότητας, του φόβου και του στρες.

Όμως, εκατομμύρια άνθρωποι (υπολογίζεται ότι το 15 τοις εκατό του πληθυσμού) υποφέρουν από καταστροφικό και συνεχές άγχος που επηρεάζει σοβαρά και μερικές φορές τους περιορίζει κατά πολύ την ποιότητα της ζωή τους. Βιώνουν κρίσεις πανικού, φοβίες, ακραία ντροπαλότητα, εμμονικές σκέψεις και ψυχαναγκαστικές συμπεριφορές. Το αίσθημα του άγχους μετατρέπεται για τους συνανθρώπους μας αυτούς σε μια συνεχή κυρίαρχη δύναμη που διαταράσσει τη ζωή τους.

Σε ακραίες περιπτώσεις οι άνθρωποι μετατρέπονται από το άγχος αυτό σε κρατούμενους στα σπίτια τους, δεν μπορούν να φύγουν για να δουλέψουν, να οδηγήσουν ή να επισκεφτούν το σούπερμαρκετ.

Για τα άτομα με κρίσεις πανικού, φοβίες και αγοροφοβία, το άγχος αυτό είναι κατά πολύ περισσότερο από ένα περιστασιακό κύμα ανησυχίας.

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΠΑΝΙΚΟΥ;

Η διαταραχή πανικού είναι μια κατάσταση κατά την οποία ένα άτομο παθαίνει κρίσεις πανικού χωρίς προειδοποίηση. Έρευνα που έγινε σε 17 διαφορετικές χώρες το 2015 έδειξε ότι κατά μέσο όρο 2.2% των ανθρώπων υποφέρουν από διαταραχή πανικού. (*)

Επιπλέον κατά μέσο όρο, 10.4% του γενικού πληθυσμού εμφάνισαν κρίση πανικού τουλάχιστον μια φορά στην ζωή τους.

Ορισμένοι ειδικοί λένε ότι αυτός ο αριθμός είναι στην πραγματικότητα υψηλότερος, δεδομένου ότι πολλοί άνθρωποι βιώνουν κρίσεις πανικού αλλά ποτέ δεν αναζήτησαν θεραπεία.

Μια κρίση πανικού είναι εξαιρετικά ανησυχητική και τρομακτική για το άτομο που την βιώνει. Συνήθως διαρκεί αρκετά λεπτά, αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις, διαρκεί περισσότερο ή εμφανίζεται πολλές φορές σε σύντομο χρονικό διάστημα. Συχνά, μια κρίση πανικού ακολουθείται από αισθήματα κατάθλιψης και αδυναμίας. Οι περισσότεροι άνθρωποι που έχουν βιώσει κρίση πανικού λένε ότι ο μεγαλύτερος φόβος τους είναι ότι η κρίση θα ξανασυμβεί.

Πολλές φορές, το άτομο που έχει βιώσει μια κρίση πανικού δεν γνωρίζει την αιτία της. Άλλες φορές, το άτομο αναφέρει ότι αισθάνθηκε υπερβολικό άγχος ή ότι αντιμετώπισε δύσκολες στιγμές και δεν εκπλήσσεται που βίωσε κρίση πανικού.

ΣΥΝΗΘΗ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΠΑΝΙΚΟΥ

• Ταχυκαρδία
• Τρέμουλο
• Ιδρωμένες παλάμες
• Αισθήματα τρόμου
• Πόνος ή βάρος στο στήθος
• Ναυτία ή ζαλάδα
• Φόβος θανάτου
• Φόβος απώλειας λογικής
• Φόβος απώλειας του ελέγχου
• Αίσθημα αδυναμίας στην αναπνοή
• Μυρμήγκιασμα στα χέρια ή/και τα πόδια

Για να διαγνωστεί ένα άτομο με διαταραχή πανικού θα πρέπει να έχει βιώσει δύο ή περισσότερες ξαφνικές κρίσεις πανικού στον ίδιο μήνα και κατά τη διάρκεια του επόμενου μήνα να φοβάται ότι θα έχει άλλη μια κρίση.

Τα άτομα που βιώνουν μια σειρά από κρίσεις πανικού μπορεί να αρχίσουν να ανησυχούν ότι έχουν κάποια σωματική ασθένεια. Μπορεί έχουν ήδη επισκεφτεί τον γιατρό τους για ιατρικές εξετάσεις οι οποίες δεν δείχνουν κανένα σωματικό πρόβλημα αλλά να συνεχίζουν να ανησυχούν.

ΦΟΒΙΕΣ

Ένα άτομο με φοβία έχει υπερβολικό φόβο για μια συγκεκριμένη κατάσταση (π.χ. πτήση με αεροπλάνο) ή για κάτι άλλο (π.χ. σκύλους). Τα άτομα που εκτίθενται στη φοβική κατάσταση ή αντικείμενο νιώθουν υπερβολικό άγχος και ίσως πανικό

Οι περισσότεροι ενήλικες με φοβίες γνωρίζουν ότι αυτοί οι φόβοι είναι ακραίοι και παράλογο αλλά αδυνατούν να τους ελέγξουν. Ως αποτέλεσμα, τα άτομα φοβούνται και προσπαθούν να αποφύγουν τα πράγματα ή τις καταστάσεις που τους προκαλούν τον φόβο.

Μερικές φορές, ο φόβος ενός ατόμου είναι τόσο ισχυρός που παρεμβαίνει στην καθημερινή του ζωή, τη δουλειά, τις κοινωνικές του σχέσεις κ.λπ. Η ζωή του ατόμου μπορεί να επηρεαστεί με διάφορους τρόπους, όπως να χάσει μια προαγωγή λόγω φόβου να πετάξει με αεροπλάνο ή να μην μπορεί να πάει σε μέρη με πολύ κόσμο. Ο φόβος μπορεί επίσης να προκαλέσει ακραία αγωνία. Τέτοιοι φόβοι θεωρούνται φοβίες εάν δεν είναι λογικοί.

Οι φοβίες ξεκινούν συχνά στην παιδική ηλικία και μπορεί να συμπίπτουν με ένα τραυματικό γεγονός. Ένας φόβος για τα πουλιά, για παράδειγμα, μπορεί να ξεκινήσει όταν ένα παιδί τρομάζει από ένα πουλί που πετάει μέσα στο σπίτι του. Πολλές φοβίες που ξεκινούν στην παιδική ηλικία σταδιακά σβήνουν με την ενηλικίωση.

ΑΓΟΡΑΦΟΒΙΑ

Η αγοραφοβία είναι ο φόβος που προκαλεί που εμποδίζει κάποιον να φύγει από το σπίτι ή άλλο ασφαλές μέρος σε βαθμό που εμποδίζει την φυσιολογική λειτουργία της ζωής του ατόμου.

Αυτή η διαταραχή συνήθως πηγάζει από τον φόβο της κρίσης πανικού σε μια συγκεκριμένη κατάσταση. Ένα άτομο με αγοραφοβία, όταν βρεθεί σε αυτήν την κατάσταση, μπορεί να βιώσει κρίση πανικού. Η εξέλιξη σε κρίση πανικού μπορεί να συμβεί συχνότερα στις περιπτώσεις που η απομάκρυνση από την κατάσταση φαίνεται δύσκολη/αδύνατη (π.χ. βρίσκεται εντός ενός αεροπλάνου) ή προκαλεί αισθήματα ντροπής για το άτομο.

Τα άτομα με αγοραφοβία φοβούνται και αποφεύγουν χώρους όπου υπάρχουν πλήθη ανθρώπων, όπως καταστήματα και λεωφορεία, τρένο ή αυτοκίνητα.

Η κυριολεκτική έννοια της αγοραφοβίας είναι ο φόβος για τους ανοιχτούς χώρους ή την αγορά. Τα άτομα με αγοροφοβία φοβούνται και αποφεύγουν χώρους όπου υπάρχουν πλήθη ανθρώπων, όπως καταστήματα και λεωφορεία, τρένο ή αυτοκίνητα. Μπορεί επίσης να αποφεύγουν ψηλά μέρη, όπως κτίρια και γέφυρες.

Τα άτομα που υποφέρουν από αγοραφοβία συχνά γίνονται εξαιρετικά ανήσυχα, αποφεύγοντας όλες εκτός από μερικές καταστάσεις που φαίνονται ασφαλείς. Σε εξαιρετικές περιπτώσεις τα άτομα δεν μπορούν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους για μεγάλο χρονικό διάστημα.

 

 

ΘΕΡΑΠΕΙΕΣ

Οι περισσότεροι άνθρωποι που υποφέρουν από αγχώδεις διαταραχές αρχίζουν να αισθάνονται καλύτερα όταν λάβουν την κατάλληλη θεραπεία. Ωστόσο, μπορεί να είναι δύσκολο να προσδιοριστεί η κατάλληλη θεραπεία, επειδή το άγχος κάθε ατόμου προκαλείται από ένα μοναδικό σύνολο παραγόντων.
Μπορεί να είναι απογοητευτικό για τον πελάτη όταν η θεραπεία δεν είναι άμεσα επιτυχής ή διαρκεί περισσότερο από τον αναμενόμενο. Μερικοί ασθενείς αισθάνονται καλύτερα μετά από λίγες εβδομάδες ή μήνες θεραπείας, ενώ άλλοι μπορεί να χρειαστούν ένα χρόνο ή περισσότερο. Εάν ένα άτομο έχει μια αγχώδη διαταραχή σε συνδυασμό με μια άλλη διαταραχή (π.χ. αλκοολισμό ή κατάθλιψη), η θεραπεία θα είναι πιο περίπλοκη και θα διαρκέσει περισσότερο.

Η θεραπεία για μια αγχώδη διαταραχή εξαρτάται από τη σοβαρότητα και τη διάρκεια της διαταραχής. Η προθυμία του πελάτη να συμμετάσχει ενεργά στη θεραπεία είναι επίσης ένας σημαντικός παράγοντας.

Αν και ένα σχέδιο θεραπείας πρέπει να έχει σχεδιαστεί ειδικά για κάθε άτομο, υπάρχουν ορισμένες τυπικές προσεγγίσεις. Οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας που ειδικεύονται στη θεραπεία του άγχους χρησιμοποιούν συχνότερα έναν συνδυασμό των παρακάτω θεραπειών.

Δεν υπάρχει μια ενιαία σωστή προσέγγιση.

Γνωστική θεραπεία. Ο πελάτης μαθαίνει πώς να αναγνωρίζει και να αλλάζει τα μη παραγωγικά μοτίβα σκέψης παρατηρώντας τα συναισθήματά του και μαθαίνοντας να διαχωρίζει τις ρεαλιστικές από τις μη ρεαλιστικές σκέψεις.

Θεραπεία συμπεριφοράς. Αυτή η θεραπεία βοηθά τον πελάτη να αλλάξει και να ελέγξει την ανεπιθύμητη συμπεριφορά. Η συστηματική απευαισθητοποίηση είναι ένας τύπος συμπεριφορικής θεραπείας που χρησιμοποιείται για να βοηθήσει άτομα με φοβίες, ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (OCD) και αγοραφοβία. Ο πελάτης εκτίθεται σε ερεθίσματα που παράγουν άγχος κατά ένα μικρό βήμα κάθε φορά, γεγονός που αυξάνει σταδιακά την ανοχή του/της σε καταστάσεις που έχουν προκαλέσει άγχος αναπηρίας.

Εκπαίδευση χαλάρωσης. Πολλά άτομα με αγχώδεις διαταραχές επωφελούνται από την αυτο-ύπνωση, την καθοδηγούμενη οπτικοποίηση και τη βιοανάδραση. Η προπόνηση χαλάρωσης είναι συχνά μέρος της ψυχοθεραπείας.

Φαρμακευτική αγωγή. Τα αντικαταθλιπτικά και τα αντιαγχωτικά φάρμακα μπορούν να βοηθήσουν στην αποκατάσταση των χημικών ανισορροπιών που προκαλούν συμπτώματα άγχους. Η χρήση φαρμάκων, ειδικά σε συνδυασμό με ψυχοθεραπεία, είναι μια αποτελεσματική θεραπεία για πολλούς ανθρώπους.

Θεραπεία με την χρήση Εικονικής Πραγματιότητας. Η θεραπεία με την χρήση εικονικής πραγματικότητας (ΘΕΠ) είναι μια καινοτόμος μορφή ψυχοθεραπείας που χρησιμοποιεί την τεχνολογία για την παροχή θεραπευτικών παρεμβάσεων. Η ΘΕΠ αξιοποιεί εμβυθιστικά, τρισδιάστατα περιβάλλοντα που μπορούν να προσομοιώσουν πραγματικές δύσκολες καταστάσεις της καθημερινότητας που μπορεί να βιώνουν όλοι οι άνθρωποι. Έτσι δημιουργούνται προϋποθέσεις για έναν πιο προσιτό και αποτελεσματικό τρόπο παροχής θεραπείας. Περισσότερα για την θεραπεία με την χρήση εικονικής πραγματικότητας μπορείτε να βρείτε εδώ.

Η θεραπεία για μια αγχώδη διαταραχή εξαρτάται από τη σοβαρότητα και τη διάρκεια της διαταραχής. Η προθυμία του πελάτη να συμμετάσχει ενεργά στη θεραπεία είναι επίσης ένας σημαντικός παράγοντας. Όταν ένα άτομο με διαταραχή πανικού παρακινείται να δοκιμάσει νέες συμπεριφορές και να εξασκήσει νέες δεξιότητες και τεχνικές, μπορεί να μάθει να αλλάζει τον τρόπο με τον οποίο ο εγκέφαλος ανταποκρίνεται σε γνωστές σκέψεις και συναισθήματα που προκαλούσαν προηγουμένως άγχος.

(*) de Jonge, P., Roest, A. M., Lim, C. C. W., Florescu, S. E., Bromet, E., Stein, D., … & Scott, K. M. (2016). Cross-national epidemiology of panic disorder and panic attacks in the world mental health surveys, Depression and Anxiety. 33(12), 1155-1177. doi:10.1002/da.22572