Υγιείς φιλίες και σχέσεις μεταξύ εφήβων

Προβλήματα στις φιλίες

Κάποιοι/ές έφηβοι απευθύνονται για βοήθεια στο γραφείο μας γιατί αντιμετωπίζουν προβλήματα στις φιλίες και τις τους σχέσεις με τις/τους συνομήλικους τους. Για παράδειγμα, μια έφηβος νιώθει πληγωμένη και αποκλεισμένη από την παρέα των φίλων της γιατί οι φίλες της αποφάσισαν να πάνε σε μια καλοκαιρινή συναυλία χωρίς να την καλέσουν. Ένας άλλος νιώθει προδομένος καθώς η φίλη του κάνει παρέα με άτομα τα οποία ο ίδιος δεν συμπαθεί. Από την άλλη πλευρά η φίλη του νιώθει ότι προσπαθεί να την χειριστεί και να της επιβάλει με ποιες/ους θα κάνει παρέα. Σε μια άλλη κατάσταση, μια έφηβη είναι θυμωμένη με τους φίλους της καθώς αυτοί καπνίζουν ή πίνουν αλκοόλ και προσπαθούν να ωθήσουν και άλλους εφήβους στο κάπνισμα/πιοτό.

Σε κάθε παράδειγμα υπάρχει ένα δίλημμα στο οποίο ο κάθε ένας/μια έφηβος μπορεί να αντιμετώπισε ή να αντιμετωπίζει στην ζωή του/της. Η ανάλυση του διλήμματος οδηγεί σε έναν τελικό προβληματισμό: Τι είδους προσδοκίες θα πρέπει να έχει κάποια/ος από κάποια σχέση και ποιοι είναι τελικά οι παράγοντες που καθορίζουν εάν μια σχέση είναι υγιής και θετική;

Χαρακτηριστικά θετικών σχέσεων

Το κατά πόσο μια φιλία ή άλλη σχέση είναι υγιής καθορίζεται τελικά από το πώς νιώθει το άτομο στην παρουσία του άλλου/άλλων ατόμων. Οι πιο κάτω προβληματισμοί είναι χρήσιμοι για την εκτίμηση της θετικότητας μιας σχέσης. Η εκτίμηση του κατά πόσον τα πιο κάτω υπάρχουν σε μια σχέση καθορίζει και την υγεία της.

• Αίσθημα ευχαρίστησης στην παρουσία του άλλου ατόμου/ων,
• Αμοιβαία προσδοκία θετικών πραγμάτων μεταξύ των ατόμων,
• Αμοιβαία αποδοχή των ελαττωμάτων του κάθε ατόμου,
• Αμοιβαίος σεβασμός των διαφωνιών μεταξύ των ατόμων,
• Αίσθηση ελευθερίας ενεργειών χωρίς τον φόβο και την ανησυχία για την έγκριση ή μη των ενεργειών από το άλλο άτομο,
• Αμοιβαία επίδειξη σεβασμού στην κάθε στιγμή αλληλεπίδρασης,
• Σκέψη και υπολογισμός των λογικών αναγκών και των συναισθημάτων του άλλου ατόμου πριν από ενέργειες οι οποίες πιθανόν να το επηρεάσουν,
• Όταν το ένα άτομο είναι αναστατωμένο, το άλλο ακούει με ενσυναίσθηση,
• Εάν το ένα άτομο κάνει κάποιο λάθος, το παραδέχεται,
• Εάν  το ένα μέρος προσβάλει ή πληγώσει το άλλο, απολογείται,
• Το κάθε άτομο έχει τα δικά του ξεχωριστά ενδιαφέρονται και επιδιώξεις. Η επιδίωξη κάποιων από αυτών ίσως να μην περιλαμβάνει το άλλο μέρος αλλά αυτό είναι αμοιβαία αποδεκτό χωρίς να υπάρχει πρόβλημα,
• Υπάρχει πάντοτε ειλικρίνεια μεταξύ των ατόμων στην σχέση,
• Κανένα από τα άτομα της σχέσης δεν κακολογεί ή κοροϊδεύει το άλλο σε τρίτους,
• Υπάρχει δικαιολογημένη εμπιστοσύνη μεταξύ των ατόμων, η οποία δεν έχει παραβιαστεί,
• Το ένα άτομο ενθαρρύνει το άλλο στην επιδίωξη των ενδιαφερόντων και προσδοκιών του,
• Το κάθε μέρος της σχέσης χαίρεται με τις επιτυχίες του άλλου όταν αυτές επιτυγχάνονται σε κάτι που το δεύτερο μέρος θεωρεί σημαντικό, χωρίς την ύπαρξη μείωσης, ζήλειας ή φθόνου,
• Υπάρχει η αίσθηση ότι το ένα μέρος μπορεί να βασιστεί στο άλλο για βοήθεια, χωρίς να προσπαθεί να επηρεάσει τις δραστηριότητες ή τα πιστεύω του άλλου,
• Υπάρχουν κοινά στις αξίες, τα πιστεύω, τα ενδιαφέροντα, τους στόχους και σε αυτά που αρέσουν ή δεν αρέσουν,
• Όταν υπάρχουν διαφωνίες συζητούνται και αναζητείται συμβιβασμός,
• Εάν το ένα άτομο ζητά από το άλλο να κάνει κάτι που δεν θέλει το δεύτερο νιώθει ελευθερία και παρρησία να αντισταθεί και να το πει,
• Κανένα από τα άτομα δεν πιέζει το άλλο, με κανένα τρόπο, να κάνει κάτι που δεν θέλει,
• Στην σχέση δεν υπάρχει καμιάς μορφής κακοποίηση, εκφοβισμός, ειρωνεία/σαρκασμός ή υποβιβασμός,
• Εάν το ένα άτομο δανείσει κάτι στο άλλο, αυτό επιστρέφεται στην κατάσταση που δανείστηκε χωρίς καθυστέρηση,
• Εάν πρόκειται για ρομαντική σχέση, δεν υπάρχει απιστία,
• Εάν το ένα άτομο θέλει να μείνει μόνο του για κάποιο χρόνο, μπορεί να το πράξει ελεύθερα,
• Εάν το ένα άτομο θέλει χρόνο για μελέτη/διάβασμα/δουλειά μπορεί να το κάνει ελεύθερα χωρίς καμιά πίεση από το/τα άλλο/α.

Χρήση των προβληματισμών

Το κάθε άτομο μπορεί να χρησιμοποιήσει τους πιο πάνω προβληματισμούς για να εκτιμήσει την υγεία των φιλίων του . Μπορεί επίσης να εντοπίσει προβληματικές περιοχές τόσο στον εαυτό του/της ως μέρος της σχέσης όσο και στους άλλους. Ακολούθως μπορεί να επιδιώξει βελτιώσεις τόσο στον εαυτό της/του όσο και στις φιλίες μέσα από συζήτηση με τα υπόλοιπα μέρη. Περισσότερα για την ανάπτυξη δεξιοτήτων διαπροσωπικών σχέσεων εδώ.

Δείκτες καταστροφικών σχέσεων

Όταν ένα άτομο βρίσκεται σε κάποια σχέση (φιλική ή άλλη) με άλλο/α άτομο/α και διαισθάνεται ότι κάτι δεν πάει καλά, ίσως να χρειάζεται κάποια δουλειά τόσο στον εαυτό του/της ή/και στους άλλους. Σε κάποιες περιπτώσεις όμως, ίσως να υπάρχουν αρκετές ενδείξεις ότι η σχέση είναι καταστροφική και φθείρει το/τα άτομο/α αντί για να προσδίδει χαρά, στήριξη και δημιουργικότητα. Η λέξη φιλία χρησιμοποιείται καταχρηστικά.

Μερικοί από τους δείκτες αυτούς είναι:

• Το άτομο αισθάνεται φόβο/ανικανότητα/ένοχή/κίνδυνο εξαιτίας της σχέσης. Τα συναισθήματα σε μια σχέση θα πρέπει να είναι συναισθήματα άνεσης και θετικότητας.
• Το άτομο αισθάνεται ότι το άλλο μέρος προσπαθεί να ελέγξει συνεχώς την σχέση. Η σχέση θα πρέπει να καθορίζεται ελεύθερα και από τα δύο μέρη.
• Υπάρχει φυσική κακοποίηση (σπρωξίματα/χαστουκίσματα/κτυπήματα/μελανιάσματα κ.λ.π.). Η φυσική βία είναι απαράδεκτη φανερώνει κακοποιητική και όχι φιλική σχέση
• Υπάρχουν απειλές και εκφοβισμός έτσι ώστε το ένα μέρος να ελέγχει την σχέση. Οι απειλές και ο εκφοβισμός είναι τεκμήρια κακοποίησης και χειρισμού. Μια τέτοια σχέση δεν είναι ούτε φιλική, ούτε υγιής. Κάθε φυσική απειλή θα πρέπει να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη, να μην γίνεται ανεκτή και να λαμβάνονται μέτρα αφού είναι άγνωστο εάν θα πραγματοποιηθεί
• Υπάρχει σεξουαλική πίεση ή κακοποίηση
• Το ένα μέρος πιέζει, εξαναγκάζει ή ωθεί το άλλο να κάνει πράγματα τα οποία δεν θέλει (π.χ. αυτοτραυματισμοί, επικίνδυνες ενέργειες, σεξ, κ.λ.π.)
• Υπάρχουν συχνά φωνές/βρίσιμο/προσβολές/ειρωνεία/γελοιοποίηση του ενός μέρους από το άλλο
• Προσπάθεια απομόνωσης του ατόμου από άλλους/ες φίλες/ους
• Συνεχής ασφυκτική παρακολούθηση των δραστηριοτήτων του ενός από το άλλο μέρος
• Κατάχρηση χρημάτων ή περιουσίας
• Θέση του ενός μέρους σε κίνδυνο από ενέργειες του άλλου (π.χ. οδήγηση υπό μέθη ή άλλες επικίνδυνες ενέργειες).

Εάν ένα άτομο βρίσκεται σε μια σχέση στην οποία υπάρχουν μια ή κάποιες από τις πιο πάνω ενδείξεις, είναι σημαντικό να αναζητηθεί άμεση και σύντομη επίλυση των ζητημάτων ή τερματισμός της σχέσης. Η συνέχιση της σχέσης με την παρουσία των πιο πάνω θέτει την συναισθηματική,  ψυχική και φυσική υγεία του ατόμου που δέχεται τα πιο πάνω σε άμεσο κίνδυνο.

Εισηγήσεις για οικοδόμηση υγιών σχέσεων

Η οικοδόμηση υγιών φιλίων και σχέσεων αρχίζει από ενέργειες που μπορεί να κάνει το κάθε άτομο ανεξάρτητα από την στάση των άλλων ανθρώπων. Έτσι το κάθε άτομο μπορεί να επιλέξει τα άτομα με τα οποία θα συσχετιστεί και να οικοδομήσει σχέσεις  οι οποίες εξελίσσονται θετικά αφού θα βασίζονται σε υγιή θεμέλια. Πιο κάτω παρατίθενται κάποιες εισηγήσεις:

Οικοδόμηση αυτοεκτίμησης

Όταν ένα άτομο εκτιμά και αγαπά τον εαυτό του είναι πιθανότερο να επιλέγει για φίλους/ες του τα άτομα που το αποδεδειγμένα το σέβονται. Συνεπώς, θα είναι λιγότερο πιθανό να ανεχτεί αρνητικές συμπεριφορές άλλων ατόμων.

Οικοδόμηση αυτογνωσίας

Τα άτομα τα οποία γνωρίζουν και θέτουν τις αξίες και τα πιστεύω τους, γνωρίζουν και το τι ζητούν από τους φίλους/φίλες τους. Επιπλέον μπορούν εύκολα να αναγνωρίσουν τις αξίες και τα πιστεύω αυτά στους άλλους ώστε να επιλέξουν σωστά τα άτομα με τα οποία ταιριάζουν.

Οικοδόμηση υπευθυνότητας

Τα άτομα που αναλαμβάνουν την ευθύνη για τον εαυτό τους και τις πράξεις τους εκπέμπουν ειλικρίνεια στις σχέσεις τους. Δείχνουν επίσης ότι οι άλλοι μπορούν να βασιστούν πάνω τους.

Στοχοθεσία

Τα άτομα τα οποία έχουν στόχους και τους επιδιώκουν με προγραμματισμό, συνέπεια και συστηματικότητα είναι λιγότερο ευάλωτα στο να παρασυρθούν από παρέες. Επιπλέον τυγχάνουν σεβασμού και θαυμασμού από τους άλλους.

Επιδίωξη προτύπων

Τα άτομα που οικοδομούν υγιείς σχέσεις έχουν ψυχικά υγιή άτομα για πρότυπα στην ζωή τους.

Αναγνώριση και έκφραση συναισθημάτων

Η οικοδόμηση υγιών σχέσεων απαιτεί την σωστή διαχείριση των συναισθημάτων. Τα συναισθήματα πρέπει να αναγνωρίζονται και να εκφράζονται ώστε να μην καταπιέζονται και να δηλητηριάζουν την σχέση.

Ανάπτυξη δεξιοτήτων επίλυσης διαφορών

Είναι δεδομένο ότι στις οποιεσδήποτε σχέσεις μεταξύ ανθρώπων θα υπάρξουν και διαφωνίες. Οι δεξιότητες διαχείρισης διαφορών και συγκρούσεων είναι αναπόσπαστο κομμάτι των υγιών σχέσεων.

Ανάπτυξη δεξιοτήτων ακρόασης

Αυτό που πολλές φορές ονομάζεται παρεξήγηση συμβαίνει συχνά στην απουσία κατάλληλης ακρόασης. Οι δεξιότητες ενεργούς ακρόασης προλαβαίνουν τις παρεξηγήσεις.

Εμπιστοσύνη στο ένστικτο

Εάν το ένστικτο προειδοποιεί ότι ένα άτομο νιώθει άβολα στην παρουσία ενός άλλου, θα πρέπει να γίνει προσπάθεια να αναλυθούν τα συναισθήματα και να βρεθεί μια εξήγηση. Δεν θα πρέπει να αφεθεί να αιωρείται το άβολο συναίσθημα.

 

Τερματισμός σχέσεων

Εάν μια σχέση, παρόλες τις προσπάθειες, δεν εξελίσσεται σύμφωνα με τις προσδοκίες ενός ατόμου τότε το άτομο θα πρέπει να είναι έτοιμο να την τερματίσει. Ο τερματισμός μπορεί να γίνει με σεβασμό και αξιοπρέπεια. Η επιλογή των φίλων είναι δικαίωμα το οποίο θα πρέπει να εξασκείται. Δικαίωμα επίσης, είναι και άσκηση της επιλογής για τερματισμό σχέσεων/φιλιών οι οποίες προκαλούν συνεχώς άβολα και δυσάρεστα συναισθήματα.